گذری کوتاه و اجمالی بر نحوه انتخاب ریاست جمهوری در ایران ، آمریکا ، فرانسه و ترکیه
مراحل انتخابات ریاست جمهوری در امریکا
هر کس که در آمریکا به دنیا آمده باشد و ۲۰ سال متوالی در آمریکا زندگی کرده باشد، میتواند در انتخابات نامزد شود. ولی اگر شخصی بخواهد از طرف حزبی نامزد شود، باید ابتدا در پروسه درون حزبی (انتخابات مقدماتی) آن حزب که بر طبق قوانین درونی آن حزب است شرکت کند و در صورت موفقیت در آن پروسه، به عنوان نامزد آن حزب معرفی میشود. انتخاب رییس جمهور در آمریکا بر اساس سیستم موسوم به الکتورال صورت میگیرد و اگر چه اسم نامزدها در برگههای اخذ رأی نوشته میشود، اما مردم در عمل به طور مستقیم به رییس جمهور و معاون او رأی نمیدهند؛ به این معنی که رایدهندگان هر ایالت؛ فهرستی از انتخاب کنندگان رییسجمهور (electors) را انتخاب میکنند که تعداد آنها هم برابر با تعداد سناتورها و نمایندگانی است که آن ایالت در کنگره دارد. در عوض انتخاب کنندگان هر ایالت مدت کوتاهی پس از انتخابات در پایتخت آن ایالت گرد میآیند و آرای خود را برای کاندیدایی به صندوق میاندازند که بیشترین آرای مردم را در ایالت آنها کسب کرده است. یعنی کاندیدایی که بیشترین آرا را در هر ایالت بهدست میآورد، در واقع صاحب همه آرای انتخاباتی آن ایالت میشود.
نگاهی به نحوه برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در فرانسه
انتخابات ریاست جمهوری در فرانسه بمنظور تعیین شخصی که ریاست جمهوری این کشور را برای یک دوره 5 ساله بر عهده خواهد داشت، برگزار میشود.
تا پیش از سال 2000 میلادی، انتخابات ریاست جمهوری در فرانسه هر 7 سال یکبار برگزار میشد و پیروز انتخابات برای یک دوره 7 ساله ریاست جمهوری این کشور را در دست داشت."لوئی ناپلئون بناپارت" نخستین رئیسجمهور فرانسه بود که در سال 1848 به این سمت منصوب شد.در جمهوری پنجم فرانسه و تا زمان بازنگری در قانون اساسی این کشور در 23 ژوئیه 2008، هیچگونه محددودیتی در تعداد دفعاتی که یک رئیسجمهور میتوانست این سمت را بر عهده داشته باشد، وجود نداشت اما پس از بازبینی در قانون اساسی، طبق ماده 6 قانون مقرر شد که رئیسجمهور تنها میتواند برای یک دوره متوالی ریاست جمهوری خود را تمدید کند.
نحوه برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در فرانسه در مادههای 6، 7 و 58 قانون اساسی فرانسه مشخص شده است.چگونگی برگزاری انتخابات ریاست جمهوری فرانسه طبق قانون تشکل یافته 6 نوامبر 1962 تعیین شده و در بند دوم این قانون مفاد قانون انتخابات مشخص شده است.از زمان برگزاری رفراندوم سال 1962، انتخابات ریاست جمهوری به طور مستقیم توسط آراء همگانی برگزار میشود.چنانچه یک نامزد اکثریت مطلق آراء را در دور نخست انتخابات کسب کند، به عنوان رئیسجمهور برگزیده میشود اما اگر این اتفاق نیفتد، دور دوم انتخابات دو هفته پس از دور اول بین دو نامزدی که در دور نخست بیشترین آراء را کسب کردهاند، برگزار میشود و در آنجا نامزدی که بیشترین رأی را کسب کند، رئیسجمهور خواهد شد.در عمل برگزاری دور دوم انتخابات ریاست جمهوری همواره امری لازم و ضروری است و تاکنون مشاهده نشده که نامزدی در دور نخست انتخابات بیش از 50 درصد آراء را از آن خود کند.بالاترین میزان آرائی که تاکنون در دور نخست انتخابات توسط یک نامزد کسب شده، 44 رأی بوده که در سال 1965 توسط "شارل دو گل" کسب شده است.نتایج انتخابات توسط شورای قانون اساسی فرانسه که وظیفه نظارت بر تطابق انتخابات با قوانین را بر عهده دارد، اعلام میشود.
انتخابات رئیس جمهوری در ترکیه
رئیس جمهور ترکیه عالیترین مقام سیاسی کشور ترکیه است. البته با توجه به نظام پارلمانی در جمهوری ترکیه مقام ریاست جمهوری ترکیه بیشتر یک مقام تشریفاتی است، اما قانون اساسی ترکیه اختیاراتی همچون حق وتوی مصوبات پارلمان و انتصاب مقامهای دولتی از جمله قضات و رؤسای دانشگاهها را به او بخشیده است. او در عین حال فرمانده کل قوا نیز محسوب میشود.انتخاب رییس جمهوری توسط مجلس بزرگ ملی فرآیندی پیچیده دارد و رای گیری میتواند تا چهار مرحله ادامه داشته باشد.
رییس جمهوری با رای دست کم دو سوم نمایندگان مجلس ملی برای دورهای پنج ساله انتخاب میشود(قبلا این مدت 7 سال بود ولی در سال 2007 به 5 سال تقلیل یافت) و در صورتی که هیچیک از نامزدهای احراز این سمت نتواند در دو دور اول رای گیری به این حد نصاب دست یابد، دور سوم رای گیری برگزار میشود و دارنده اکثریت مطلق آرابه ریاست جمهوری میرسد.در صورتی که حتی در این مرحله نیز هیچیک از نامزدها نتواند دست کم به اکثریت مطلق دست یابد، دور چهارم رای گیری برگزار میشود و نامزد دارای بیشترین تعداد آرا رییس جمهوری ترکیه اعلام میشود.رییس جمهوری میتواند قوانین مصوب پارلمان را برای بررسی مجدد به پارلمان بازگرداند و برای اصلاح یا لغو برخی از قوانین فرمان برگزاری همه پرسی صادر کند.رییس جمهوری از سوی مجلس بزرگ ملی (پارلمان) فرماندهی عالیه نیروهای مسلح ترکیه را در دست دارد و انتصاب رییس ستاد مشترک از جمله اختیارات اوست.ریاست شورای امنیت ملی نیز بر عهده رییس جمهوری است و در صورت لزوم، وی حق دارد با اعلام وضعیت اضطراری، برای دورهای معین قوانینی را به صورت فرمانهای ریاست جمهوری صادر کند و به اجرا بگذارد.انتصاب اعضای شورای آموزش عالی و روسای دانشگاههای ترکیه و همچنین قضات دادگاه قانون اساسی، اعضای شورای دولتی و تعدادی دیگر از مقامات ارشد قضایی نیز از دیگر اختیارات اوست.
انتخاب رئیس جمهوری در ایران
رئیسجمهور ایران عالیترین مقام رسمی کشور ایران بعد از رهبر است که توسط رای عمومی مردم انتخاب میشود. مطابق با قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، رئیس جمهور مسئولیت اجرای قانون اساسی و ریاست قوه مجریه را عهدهدار میباشد. او رئیس «قوه مجریه» است. امضای عهدنامهها، موافقتنامهها و مسائل مربوط به دیگر کشورها و سازمانهای بینالمللی، برنامهریزى ملى، بودجه و وظیفه گماشتنهای دولتی، گماشتن وزیرها، استاندارها و سفیرها تابع تصدیق مجلس شورای اسلامی، از جمله وظایف رئیس جمهور میباشد. همچنین رئیسجمهور در ایران رئیس شورای عالی امنیت ملی و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز میباشد.
رئیس جمهور ایران میبایست دارای شرایط زیر باشد.
از رجال سیاسی و مذهبی کشور باشد. (در مورد تعریف کلمه رجل به «مرد» یا «شخصیت مهم» اختلاف نظر وجود دارد.)ایرانیالاصل،مدیر و مدبر،دارای حسن و سلیقه و امانت و تقوی،مؤمن و معتقد به مبانی جمهوری اسلامی ایران و مذهب رسمی کشور ف(مذهب رسمی ایران شیعه دوازده امامی است)در صورت استعفای رئیس جمهور مطابق اصل ۱۳۱ قانون اساسی، «معاون اول رئیس جمهور با موافقت رهبری اختیارات و مسئولیتهای وی را برعهده میگیرد و شورائی متشکل از رئیس مجلس و رئیس قوه قضائیه و معاون اول رئیس جمهور موظف است ترتیبی دهد که حداکثر ظرف مدت ۵۰ روز رئیس جمهور جدید انتخاب شود. در صورت فوت معاون اول و یا امور دیگری که مانع انجام وظایف وی گردد و نیز در صورتی که رئیس جمهور معاون اول نداشته باشد مقام رهبری فرد دیگری را به جای او منصوب میکند.»
روند کسب مقام ریاست جمهوری در ایران:تائید صلاحیت از سوی شورای نگبان،پیروزی در انتخابات، تنفیذ رئیس جمهور از سوی مقام معظم رهبری ،تحلیف رئیس جمهور در مجلس شورای اسلامی .ریاست جمهوری در ایران برای یک دوره 4 ساله انتخاب می شود که بنابر قانون اساسی می تواند تنها در یک دوره دیگر هم به عنوان کاندیدا شرکت نماید .
- ۹۲/۰۲/۳۰